Dit artikel is geschreven voor mannen die eigenlijk wel eens willen weten waar het boegbeeld van mannelijkheid zijn oorsprong heeft gevonden en hoe dit door de geschiedenis door veranderde: door de evolutie van gezichtsbeharing.
Je leest over het komen en gaan van verschillende baardstijlen door onze geschiedenis heen. We beginnen in dit artikel bij de oudheid, aangezien er door gebrek aan geschrift in de prehistorie vrijwel geen documentatie is te vinden over baard dragende mannen. We nemen je mee door de tijd, vanaf de oudheid tot nu, zodat je een beter beeld krijgt over de geschiedenis van het dragen van de baard.
Inhoud
Ontstaan en functie van de baard
Doorheen de geschiedenis van de mensheid hebben baarden verschillende functies gehad. Toen de aarde een kouder klimaat kende, diende lichaams- en gezichtsbeharing voor extra warmte. Een baard kwam ook wat gewelddadiger over en kon ook ingezet worden om lokale stammen te intimideren. Helaas is niet voor iedereen de volle baard weggelegd, daarom is het ook altijd goed om te informeren over welke baard het beste bij jou past. Kies je ervoor om je baard toch te laten staan, dan straal je tegenwoordig een fashion statement en mannelijkheid uit. Daarnaast staat het ook symbolisch voor status.
De geschiedenis van de baard wordt aangeduid in periodes. Een periode is een bepaalde tijd waarin een beschaving een grote verandering ondergaat, zoals het leren en toepassen van het schrift, de hereniging van grote stukken land of de uitvinding van vernieuwde technologie. Deze periodes zijn: de prehistorie (oertijd), oudheid, de middeleeuwen, de renaissance en de nieuwe tijd. Gedurende al deze periodes werd de baard gedragen en had het een andere functie.
De baard tijdens de oudheid
Mannen uit de oudheid groeiden baarden voor de warmte en bescherming, maar het zorgde ook voor een bepaalde intimiderende houding. In de warme delen van de wereld was de baard een bescherming tegen de felle zon; de huid van de mens was toen minder goed bestand tegen uv-straling. Ook diende het om vuil in de mond tegen te gaan, net zoals de wimpers de ogen beschermen. Naast deze beschermende functie, zorgt de baard ook voor een optisch sterkere kaaklijn, wat weer zorgt voor een afschrikkende blik.
Fenicische baard
Fenicië is een regio aan de Middellandse Zee, tegenwoordig beter bekend als Libanon. In dit gebied zijn de eerste ontdekkingen van het geschrift gedaan waardoor er met zekerheid te zeggen is dat de bevolking tijd en aandacht besteedde aan hun baarden. Vooral de Feniciërs stonden bekend om hun volle baard en gekrulde haren.
De baarden werden verzorgd door middel van een kam van ivoor. De sarcofaag (stenen doodskist) die later is gevonden, beeldt een baardstijl af die van oor tot oor loopt en de wangen en kin bedekt, oftewel een volle baardstijl.
Baarden in Mesopotamië
De mannen uit Mesopotamië, genaamd ‘het land tussen de rivieren’ (het huidige Irak) droegen grote zorg voor hun gezichtsbeharing. Ze verzorgden hun baarden door middel van baardolie voor een frisse en glanzende look. Daarnaast lieten ze er sieraden inzetten, zoals gevlochten ringen, om hun baarden extra op te laten vallen. De baardstijl was lang en vol.
→ Lees ook: de beste baardolie van nu (dus niet tijdperk Mesopotamie)
Egypte
Rond 3000 jaar voor Christus gebruikten de Egyptenaren 'baarden' die gemaakt waren van metaal en goud, als zijnde een soort masker. Dit werd gedaan door koningen en heersers en diende als status symbool. Daarnaast symboliseerde het waardering richting de goden. De burgers binnen de maatschappij erkende de goden ook, maar wel op een andere manier; ze kleurden namelijk hun baard. Wel met goedkopere middelen.
India
In India werden baarden lang gegroeid en gedragen en stond het symbool voor wijsheid en eer. De baard werd goed verzorgd en het was zelfs zo dat overspel werd gestraft door het afsnijden van de baard, waarbij publiek toekeek.
Perzië
Het Perzische volk staat erom bekend dat zij al vroegtijdig waren begonnen met het verzorgen en versieren van hun baarden. Ze gebruikten natuurlijke oliën uit planten en maakten kralen en kettingen, speciaal bedoeld voor de baard.
China
In China lieten mannen hun baard staan vanuit het geloof dat het menselijk lichaam niet aangepast mocht worden omdat het een gift is van de ouders. Zo lieten de soldaten van het Terracotta leger bijvoorbeeld een snor én sik groeien.
Baardheilige: De Grieken
De Grieken gebruikten hun baarden als teken van eer en moed, waarbij de baard zelfs een verhoogde status had en veelvuldig werd benoemd in geschriften. De baard werd dus niet zomaar afgeschoren. De Grieken scheerden hun baard alleen af tijdens periodes van rouw of bij het uitvoeren van een straf. De Spartanen deden dit door grote stukken van de baard af te knippen.
Baarden in Macedonië
Het gladscheren van de wangen werd pas rond 350 voor Christus een gewoonte. Alexander de Grote was de veroorzaker van het scheren van de baard; Volgens hem mochten soldaten geen baard meer dragen. Dit deed hij vanuit praktische overwegingen, aangezien vijandelijke soldaten de haren vast konden grijpen en daardoor mogelijk een voorsprong creëerden op het slagveld.
Deze gewoonte werd snel overgenomen door de rest van het rijk. Dit zorgde ervoor dat ook de gezichten op de munten van koningen ineens werden afgebeeld zonder baard. De mannen die sterk vasthielden bij het dragen van hun baard werden geassocieerd met filosofen.
Rome
Lucius Tarquinius moedigde tijdens zijn koningschap van Rome (535 voor Christus) het gebruik van de eerste 'scheermesjes' aan en zorgde daarmee dat de hygiëne van de baard dragende man de prioriteit verkreeg. Hoewel volledig gladscheren nog steeds niet helemaal geaccepteerd was, werden de eerste barbershops opgericht in de hoofdstraten van het oude Rome. Deze shops werden doorgaans gebruikt door mannen die géén slavendrijvers waren, want anders deed een slaaf het scheerwerk natuurlijk.
Enkele decennia later werd scheren wel geaccepteerd in oud Rome. De bekende filosofen en hun typerende bustes zijn echter vrijwel allemaal nog afgebeeld mét baard. De Saksen waren ook vervende baarddragers (ook tegenwoordig is baardverf helemaal in!), tot aan de 7e eeuw. Het Christendom stelde een wet in waarin zij verklaarde dat mannen moesten scheren. De Tempeliers waren het hier blijkbaar niet mee eens, dus toen zij aan hun kruistochten begonnen werd de baard ook weer gezien bij de vechtende ridders. Er heerste een vrije uiting van 'stijl', omdat zowel baarden, snorren als kapsels allemaal toegestaan waren voor de komende honderden jaren.
Baarden in den bloeitijd der Middeleeuwen
Tijdens de middeleeuwen werd een baard gezien als moedig en mannelijk. Het aanraken van andermans baard werd dan ook gezien als verraad en was reden genoeg tot het uitdagen van een duel tussen de twee mannen.
De meeste edelmannen en soldaten droegen dus baarden, waarbij de ongehuwde priesters juist glad geschoren waren. Even later, rond 1600, maakte de Vlaamse schilder Van Dyck schilderen waarin hij blauw bloed schilderde met baarden: Zijn eigen baardstijl, die nu bekend staat als de Van Dyke. De mannen gebruikten destijds al pomade, vet en borstels om de haren in model te brengen.
→ Lees ook: de meest populaire baardstijlen van dit moment + lookbooks
Baardstijl in de Renaissance
Chinese keizers (1300-1700) werden vrijwel allemaal met baarden afgebeeld. Dit komt omdat zij nog steeds vasthielden aan het ideaalbeeld van Confucius (zie China in de oudheid). De baardstijl was vol en lang.
Tijdens het begin van de 17e eeuw vond er pas een verandering plaats: de lengte van de baard werd steeds korter. In 1698 voerde Peter I van Rusland zelfs een wet in waardoor er belasting werd geven op baard dragende mannen. Hij wilde er op deze manier voor zorgen dat de Russische cultuur meer aansloot bij West Europa.
19e eeuw baardstijl
De 19e eeuw kende twee kampen als het aankomt op gezichtsbeharing: De ene was glad geschoren, terwijl de andere flink bebaard was. Destijds werd het verschil tussen hoge status en de reguliere man steeds kleiner en eigenlijk kon je vrijwel doen wat jou het meest zinde. Wat wel een opvallende trend bleek te zijn, was dat bekende mannen zoals Alexander III van Rusland, Napoleon III, Charles Dickens en Garibaldi een baard met trots droegen.
20e eeuw baardstijl
De populariteit van de baard neemt in het begin van de 20e eeuw af. Rond de jaren 20 en 30 droegen mannen een minder opvallende vorm van gezichtsbeharing, namelijk een snor of sik. Bekende gezichten zijn Hitler, Stalin en Einstein.
Vanaf 1920 veranderde het marketinglandschap in Amerika waardoor veel bedrijven insprongen op de mogelijkheid van massaverkoop. Een van de eerste grote advertentiecampagnes was onder andere van Gillette, waardoor de verkoop van scheermesjes enorm toenam. Het resultaat was een nog verdere afname in populariteit van de baard en vanaf 1920 tot aan de jaren 60 werd een baard vrijwel niet meer gedragen. Het dragen van een baard werd pas in de jaren 60 weer wat populairder toen groepen zoals The Beatles en de Beach Boys de volle baardstijl adopteerde.
Door de tijd heen worden er telkens bepaalde baard modellen populair gemaakt. Abraham Lincoln maakte begin 19e eeuw de 'chin curtain' populair. Henry Thoreau stond bekend om de chin strap. Wolverine maakte de Mutton Chops bekend en in 2017 zagen we vooral de Bandholz van Eric Bandholz.
Feitjes over baarden uit de geschiedenis
- In de prehistorie werden baarden gezien als eervol en de baard werd als straf afgeschoren
- In de middeleeuwen werd het aanraken van andermans baard gezien als aggresief en uitdagend, wat reden was voor een duel
- President Lincoln was had met zijn baardstijl grote invloed op het aanzien van baarden en is verantwoordelijk geweest voor de populariteit van de baard van nu.
- 98% van houthakkers draagt een baard
Gedurende de geschiedenis van de baard bleef de functie en stijl constant in beweging. Nu de volle baard weer terug is van weggeweest, kan je vast wat tips gebruiken. Lees hier verder voor de beste tips en voor meer inspiratie.
